Gonartroza to najczęściej występująca choroba zwyrodnieniowa układu ruchu, ale jej początki bardzo trudno jest rozpoznać. Jakie są przyczyny i objawy gonartrozy? Które zabiegi fizjo- i fizykoterapeutyczne pomagają łagodzić ból i spowolnić powstawanie zmian zwyrodnieniowych? Na te pytania odpowiadamy w artykule.
Czym jest gonartroza?
Gonartroza (z łac. gonarthrosis) to choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych. Jest jedną z najczęściej występujących postaci choroby zwyrodnieniowej układu ruchu. Polega na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw. Do tkanek tych zaliczamy: chrząstkę stawową, podchrzęstną warstwę kości, torebkę stawową, płyn stawowy, więzadła oraz mięśnie.
Może występować zarówno jednostronnie (gonartroza prawostronna lub gonartroza lewostronna) oraz znacznie częściej, w obu kolanach (gonartroza obustronna).
Ze względu na przyczynę schorzenia, wyróżnić możemy:
- gonartrozę pierwotną (idiopatyczną), której przyczyna nie jest znana (zazwyczaj przypisuje się tu wady wrodzone i czynniki genetyczne),
- gonartrozę wtórną (pourazową), która może być wynikiem np. urazów, mikrourazów, chorób zapalnych, interwencji chirurgicznych czy starzenia się organizmu.
W zależności od miejsca występowania zmian zwyrodnieniowych chrząstki stawowej (zwężenia szpar w badaniu RTG) wyszczególnić możemy:
- Postać przyśrodkową – przeważa zwężenie szpary stawowej pomiędzy przyśrodkowymi kłykciami kości udowej i piszczelowej. Jest to najczęstsza postać gonartrozy i często towarzyszy jej szpotawość kolana.
- Postać rzepkowo-udową – zwężenie szpary występuje pomiędzy rzepką a kością udową.
- Postać boczną – przeważa zwężenie szpary stawowej pomiędzy bocznymi kłykciami kości piszczelowej i udowej. Ta postać występuje rzadko i łączy się z koślawością kolana.
Przyczyny gonartrozy
Zazwyczaj trudno jest jednoznacznie określić, jaka jest przyczyna gonartrozy u danej osoby. Dlaczego? Ponieważ w historii choroby problematyczne jest wychwycenie momentu powstania pierwszych zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu.
Wśród możliwych przyczyn gonartrozy należy wskazać:
- naturalne procesy starzenia się organizmu,
- przebyte urazy mechaniczne,
- przebyte operacje w obrębie stawu kolanowego,
- mikrouszkodzenia,
- konflikt piszczelowo-udowy oraz konflikt rzepkowo-udowy,
- nieprawidłowy kształt lub ustawienie rzepki,
- osłabienie aparatu kostno-stawowego stawu kolanowego przez nadmierną wagę pacjenta,
- toczące się w organizmie przewlekłe stany zapalne, np. w przebiegu dny moczanowej lub reumatoidalnego zapalenia stawów,
- siedzący tryb życia,
- choroby tarczycy.
Lista ta nie wyczerpuje możliwych przyczyn. Ogólnie do czynników zwiększających ryzyko pojawienia się gonartrozy zaliczamy:
- wiek powyżej 55 roku życia,
- urazy i przeciążenia w obrębie stawów kolanowych,
- nadwagę i otyłość,
- płeć żeńską,
- czynniki genetyczne.
Objawy gonartrozy
Początek choroby zazwyczaj jest niezauważalny. Pierwsze objawy, takie jak osłabienie kończyny dolnej i uczucie “zmęczenia kolan” bardzo łatwo przeoczyć czy uznać za objawy przeciążenia.
Jeśli występują dolegliwości bólowe, to najpierw zaostrzają się podczas ruchu albo podczas obciążania stawu. Natomiast zmniejszają się lub całkowicie ustępują po odpoczynku. Charakterystyczna jest również krótkotrwała sztywność poranna oraz trzeszczenia i zgrzytanie stawów przy ruchu. W okolicy stawów kolanowych może się pojawić także zaczerwienienie i podwyższona temperatura (zwłaszcza po wysiłku). Bywa, że dochodzi okresowo do wysięku w jamie stawowej i tym samym opuchlizny.
W bardziej zaawansowanym stadium gonartrozy ból powoduje odruchowe zginanie kończyny w kolanie. To z kolei prowadzi do obkurczania torebki stawowej oraz więzadeł, a w konsekwencji – zaniku mięśni w obrębie goleni oraz ograniczenia ruchomości.
Ze względu na to, że degeneracji ulega chrząstka stawowa, która nie jest unerwiona, to często nie jesteśmy świadomi zmian zachodzących w kolanie i nie możemy określić stopnia uszkodzeń.
Leczenie i rehabilitacja
Gonartroza jest schorzeniem postępującym. Powstałych zmian zwyrodnieniowych nie da się cofnąć, ale można je zatrzymać i/lub spowolnić proces ich powstawania. Taki efekt można uzyskać dzięki wdrożeniu profilaktyki, edukacji pacjenta, fizjoterapii i farmakoterapii. W pierwszej kolejności leczenie zmian zwyrodnieniowych powinno być zachowawcze, a w ostateczności operacyjne.
Bardzo ważnym czynnikiem w profilaktyce i leczeniu gonartrozy jest odpowiednia masa ciała pacjenta, ponieważ ponad połowa pacjentów z obustronnym zwyrodnieniem stawów kolanowych jest otyła lub ma nadwagę. Nadmierna masa ciała powoduje szybszy postęp choroby, większe dolegliwości bólowe, a także większy stopień niepełnosprawności i szybszą konieczność zastosowania leczenia operacyjnego (np. endoprotezy).
Rehabilitacja odgrywa niezwykle istotną rolę w leczeniu i zapobieganiu zmianom zwyrodnieniowych. Przyczynia się do:
- zmniejszenia bólu,
- poprawy zakresu ruchomości w stawach,
- poprawy funkcjonalności stawów oraz całego organizmu,
- zmniejszenia napięcia mięśniowego,
- uelastycznienia tkanek wokół stawów i ogólnej poprawy samopoczucia.
Rehabilitacja pacjentów z gonartrozą powinna być kompleksowa, dopasowana do ich możliwości oraz ogólnego stanu zdrowia i ułożona przez fizjoterapeutę.
Proces leczenia może składać się z terapii manualnej, ćwiczeń rozciągających, ćwiczeń wzmacniających mięśnie (głównie kończyn dolnych), treningu wytrzymałościowego, treningu funkcjonalnego, technik mięśniowo-powięziowych, zaopatrzenia ortopedycznego, kinesiotapingu, reedukacji chodu, adaptacji miejsca zamieszkania, a także fizykoterapii, ukierunkowanej głównie na działanie przeciwbólowe i rozluźniające.
Do najczęściej stosowanych zabiegów fizykoterapeutycznych w przebiegu gonartrozy zaliczamy magnetoterapię, elektroterapię, krioterapię, a także coraz bardziej uznawaną metodę leczenia za pomocą lasera wysokoenergetycznego oraz terapii TECAR.
Obie innowacyjne terapie mogą być stosowane nawet w fazie ostrej, a do osiągnięcia pożądanych efektów zazwyczaj wymagają mniejszej liczby zabiegów niż tradycyjne metody.
Terapia TECAR wykorzystuje do działania fale radiowe wysokiej częstotliwości, dzięki czemu podczas zabiegu w sposób kompleksowy można opracować wszystkie elementy stawu kolanowego. Zabiegi zmniejszają dolegliwości bólowe i stan zapalny, zwiększają zakres ruchu w stawie, a ponadto poprawiają ukrwienie tkanek, co przekłada się na poprawę trofiki tkanek i lepsze funkcjonowanie stawu, a przez to całego organizmu.
Źródło tekstu: https://www.bardomed.pl/blog/porady-eksperta/gonartroza-choroba-zwyrodnieniowa-stawow-kolanowych/